Mag ik er alstublieft een kleurtje bij?
Dat ene kerstcadeautje… Stel je voor: Een moeder filmt hoe haar dochtertjes hun kerstcadeautjes openmaken. De moeder heeft hoorbaar veel lol bij het zien van de reacties van haar dochters, omdat ze ‘voor de grap’ twee donkere babypoppen heeft ingepakt. De oudste is beleefd en maakt niet meteen haar afkeur zichtbaar. De jongere zus niet. Ze begint hard te huilen en smijt woedend de pop weg. Ondertussen ligt mamma in een deuk.
“We zitten middenin de kleurenfase”
Deze video gaat momenteel viral in Amerika. Ondertussen vraag ik me, als donkere mamma van twee half donkere kindjes, af wat hier nu precies zo grappig was. Het maakt mij namelijk boos en verdrietig, zeker nu we middenin de kleurenfase zitten, waarin onze jongste negatieve connotaties plakt aan een ‘zwarte huidskleur’. Zoals twee weken geleden, toen we praatten over die zwarte meneer in dat koffietentje, die een vrouw vroeg of hij even haar ‘oortjes’ mocht lenen. De vrouw gaf, licht geïrriteerd, aan dat ze dat liever niet deed. “Oortjes moet je nooit uitlenen aan een vreemde, dat is niet fris,” legde ik mijn dochtertje later uit. Waarop zij eraan toevoegde: “Vooral niet als ze zwart zijn”. Au!
Rolbevestigend of Rolmodel?
Tijdens mijn studie deed ik twee keer onderzoek naar de invloed van beeldvorming in populaire cultuur bij kinderen en jongvolwassenen. Die invloed is groot, ook de negatieve. Wij staan daar nauwelijks bij stil en dat maakt het opvoeden van kindjes met wat extra pigment, om maar zo te zeggen, een stuk ingewikkelder. Het laatste wat je wilt, is er constant geforceerd mee bezig zijn, maar het komt erop neer dat je dat juist wel ‘moet’ doen. Ik heb het aan den lijve ondervonden als kind hoe dat ‘gebrek aan’ zorgt voor een minder positief zelfbeeld (en nee, dat heeft niks met onzekerheid of een minderwaardigheidscomplex te maken). Hetzelfde geldt voor speelgoed. Een foto van meisje, omringd door huishoudelijk speelgoed-apparatuur, in het Blokkerkrantje met de tekst “Zo goed als mamma zijn, dat wil je ook” zorgde voor een golf aan kritiek. Het was rolbevestigend (terecht). Ook ‘meisjeslego’ is niet meer dan een doos gevuld met seksediscriminatie. Meestal valt er niet eens echt iets te bouwen, in tegenstelling tot ‘jongetjeslego’, dan wat roze stoeltjes en paarse parasolletjes in elkaar zetten.
“Ik ben lelijk!”
Helaas blijft die golf van kritiek uit, of wordt deze genegeerd, als het gaat om negatieve beeldvorming of het gebrek aan positieve rolmodellen voor niet-blanke kinderen. En hoe goed de poppencollectie van dochterlief ook een behoorlijk rake afspiegeling van de wereldbevolking is (dus ook de populaire blonde pop met blauwe ogen ontbreekt niet). Hoe vaak we ook vertellen dat haar krullen prachtig zijn, ziet zij vooral wat de commercie haar voorschrijft als mooi. Het is niet leuk om een 5-jarige voor de spiegel te zien staan en haar horen zeggen dat ze lelijk is, vanwege die stomme krullen. Ik ken dit signaal maar al te goed. Zo stond ik namelijk vroeger ook voor de spiegel. Pas toen ik 20 was, begon ik echt van mijn kleur en haar te houden, dankzij Naomi Campbell. Net als mijn ouders leren wij nu onze eigen kinderen hoe mooi en uniek we allemaal zijn, juist vanwege al die verschillen. Nooit was ik bezig met mijn kleur, totdat kinderen me begonnen uit te schelden voor ‘bruine nikker/ aap’. Dat en al die mensen op televisie die eruit zien als jij, maar altijd arm, dom, sportief of entertainend (nooit ‘gewoon’) zijn. Probeer dan nog maar je kind weerbaar en trots te maken.
Kinderen zijn niet dom of kleurenblind!
Let bij een volgende bezoekje aan de speelgoedwinkel eens op de indeling bij de poppenafdeling. Meestal durft niemand de donkere varianten of die met krullen op een prominente plek in de winkel te plaatsen, bang dat het de verkoop negatief beïnvloedt. Er zou beter nagedacht moeten worden wat voor signaal je afgeeft. Kinderen zijn niet dom of kleurenblind, ze zien heus wel dat een bepaald uiterlijk de voorkeur heeft, net als die meisjes in die video, waar mamma het ook nog eens aanmoedigt. En als alle Disney prinsessen behalve Tiana (Prinses en Kikker) altijd beschikbaar zijn als poppen, of afgebeeld op trommeltjes en rugzakjes, wat zegt dat dan?
Gewoon een meisje, dat dokter wil worden…
Natuurlijk is Amerika niet het toonbeeld van hoe je met diversiteit om moet gaan, maar ik merk wel dat er een veel ruimer aanbod aan speelgoed en boeken met een goede mix aan etniciteit is. We hebben American Girl Place waar alle poppen, op hun verschillende huidskleuren en haarsoort, er allemaal hetzelfde uitzien. Er zijn genoeg boekjes en TV series met gekleurde normale hoofdpersonen (zoals Doc McStuffins, een meisje dat graag dokter wil worden). Disney komt met een nieuwe film waarin een Hawaiiaans meisje de hoofdrol speelt en binnenkort gaan we naar het Zwanenmeer met een donkere ballerina in de hoofdrol. We zijn er nog lang niet, maar het helpt.
Geef dat speelgoed eens een upgrade!
Het klinkt voor sommigen allemaal vergezocht. Maar dat is ook precies het probleem. Waarom moet ik zoveel moeite doen om speelgoed te vinden waar mijn kinderen zich letterlijk aan kunnen spiegelen? Doen alsof we allemaal kleurloos zijn? Alsjeblieft niet! Wel goed, is praten met je kinderen over onze verschillende huidskleuren als ze daarnaar vragen, dat is alleen maar goed. Het is inmiddels ook bewezen dat er niet over praten, juist vooroordelen en racisme tot gevolg kan hebben. Zo lang je maar geen negatieve connotaties verbindt aan dat ‘anders’ zijn. Kijk eens kritisch naar het speelgoed waarmee ze spelen. Is het een goede afspiegeling van deze tijd of kan het wel een culturele upgrade gebruiken? Als het gebaar positief is, geldt dat uiteindelijk ook voor hun reactie en hun bredere kijk op de wereld nu en als ze volwassen zijn!
De originele video is verwijderd.